Opening van de schatkamer in de Sint Stefanuskerk van Hoeselt

Een schatkamer ?!
Bij de laatste restauratiewerken van de Sint Stefanuskerk werd het idee geopperd om een heuse ‘schatkamer’ te installeren in het kerkgebouw, waar stukken uit dat religieus erfgoed konden worden tentoongesteld.

Omdat de kerk intussen een “Open Kerk” was geworden en dagelijks toegankelijk was konden interessante stukken religieus erfgoed, die voorheen werden bewaard in kasten in de sacristie, aan de geïnteresseerde bezoeker worden getoond.

De daarvoor gebruikte vitrine bleek te klein voor bepaalde stukken en er was ruimte nodig voor uitbreiding.

In april 2024 werd door de kerkfabriek met de medewerking van Erfgoed Haspengouw een doorgedreven inventarisatie van het volledige religieus erfgoed uitgevoerd. Naast het team van vaste vrijwilligers sloot zich bij deze inventarisatie een afvaardiging van de Hoeseltse Geschiedkundige Studiegroep aan.


Uit dit traject van inventarisatie ontstond het idee om op ‘Open Kerkendag 2025’ de uitbreiding van de schatkamer op een plechtige wijze in de kijker te zetten.

In de uitgebreide museumvitrine worden onder andere volgende stukken kerkelijk erfgoed tentoongesteld, die naar aanleiding van de inventarisatie werden opgemerkt:
- enkele mooie historische kazuifels uit de textielkast van de sacristie
- twee 17de eeuwse brevieren uitgegeven in 1693 door de uitgeverij Plantin-Moretus uit Antwerpen
- het kostuum van de voormalige suisse of kerkbaljuw uit Hoeselt


50 jaar geleden verscheen in het “Hoeselts Dorpsverleden”
In een zomernummer van ons tijdschrift verscheen in 1975, exact 50 jaar geleden, onder de titel “Wist je” de verzuchting dat een aantal stukken uit het erfgoed van de Sint Stefanuskerk, die in 1951 waren in bewaring gegeven aan het Provinciaal Depot in Hasselt, te laten restaureren en terug naar Hoeselt te laten komen.
 
We willen deze stukken even terug in de aandacht brengen:

Twee schilderijen
Er stond te lezen:
Wist u wat er gebeurde met de twee grote schilderijen die sedert mensenheugenis de St.Stefanuskerk sierden en door pastoor Donné op 29 oktober 1951 in bruikleen werden overgedragen aan het ‘ Provinciaal Museum van het Begijnhof te Hasselt?
Van restauratie is in de afgelopen 24 jaar niets ín huis gekomen, het doek werd dan ook niet tentoongesteld, bleek zelfs onvindbaar totdat het onlangs in de kelderruimten van het museum werd gevisiteerd en door ons herkend als de schilderijen, voorstellende de "Marteling van St.Stefanus” en "Kruisafneming", die te Hoeselt steeds tegen de muur van het oksaal hingen, weerszijden het orgel.
Na dit stukje detectivewerk heeft de H.G.S.G. de kerkfabriek St.Stefanus verzocht haar eigendom terug te vragen wegens niet nakomen van de beloofde restauratiewerken.
Na herhaaldelijk aandringen, langs verschillende wegen, is nu een telefoontje op de parochie binnengekomen met de nog eens vernieuwde belofte dat op kosten van de Provincie beide schilderdoeken zullen worden gerestaureerd in het Jubelparkmuseum te Brussel.
Ditmaal zullen we er geen 24 jaar meer op wachten!
Buiten de eerder relatieve kunstwaarde van beide doeken zijn ze rechtstreeks verbonden met onze parochie en met het klooster Van de Zusters van de Calvarieberg uit Maastricht die te Hoeselt een halve eeuw een slotklooster openhielden.

De restauratie van genoemde schilderijen heeft niet lang op zich laten wachten. Enkele jaren later, in 1977 kwamen zij terug naar Hoeselt en vonden hun voorlopige plaats op het priesterkoor boven het koorgestoelte.


Na de restauratie van de kerk in 2009 werden ze teruggeplaatst tegen de achterste muur van de kerk, aan weerszijden van het orgel.

Het reliekschrijn
Er stond te lezen:
Wist u dat de St.Stefanusparochie twee houten reliekschrijnen bezit waarvan één oorspronkelijk is en teruggaat tot de zestiende eeuw en vroeger. De nodige stappen werden gedaan om eerlang deze eikenhouten, overschilderde kist vakkundig te laten onderzoeken naar eventuele middeleeuwse beschildering die onder de huidige verf verborgen zit.
Mèt de technische beschrijving krijgt u later in vertaling afschrift van de Latijnse documenten uit 1619 en 1622.
De Kerkfabriek van St.Stefanus hiervan op de hoogte gebracht heeft onmiddellijk haar medewerking toegezegd om een onderzoek in Brussel te bespoedigen.

Een spoor naar Brussel hebben we niet gevonden en het schrijn belandde uiteindelijk op de zolder van de sacristie en bleef er tientallen jaren onaangeroerd.


Jeroen Reyniers is een specialist in geschilderde middeleeuwse reliekschrijnen en in die hoedanigheid leerde wij hem kennen bij zijn uiteenzetting over het Odiliaschrijn uit de abdij van Colen in Borgloon. Jeroen is verbonden aan het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium of KIK te Brussel.

Bij de inventarisatie werd hij op de hoogte gebracht van het Hoeseltse reliekschrijn en na een initieel onderzoek vond hij het de moeite waard om er een grondig onderzoek naar te verrichten.
Begin april werd er een dendrochronologisch onderzoek uitgevoerd om de ouderdom van het hout te bepalen. Op 2 april werden in de kerk zelf röntgenopnames verricht voor het onderzoek naar de verschillende verflagen.
Binnenkort publiceert Jeroen zijn eindrapport.
Intussen staat het reliekschrijn al in de schatkamer opgesteld.

Het oude tabernakel met pelikaan uit 1732
Er stond te lezen:
Wist u dat de Hoeseltse Geschiedkundige Studiegroep zich ook zorgen maakt over een houten tabernakel in renaissancestijl met erbij behorende vergulden pelikaan welke voorwerpen sedert 3 november 1937 werden in bewaring gegeven aan het Provinciaal Museum te Hasselt.
Wie over voldoende tijd beschikt kan het in de stapelruimte van de kelders van het Hasseltse Begijnhof wellicht nog terugvinden.
Nu zijn we toch al eigenaar geworden van beide sleutels van dit tabernakel dat
tot omstreeks 1880 in dienst gebleven is. Zouden we het best niet zelf bewaren?

Het 18de eeuws houten tabernakel, belandde na terugkeer in Hoeselt in bestaande bouwvallige toestand op de zolder van de sacristie en verliet bij een opruimactie zelfs de kerk.

Na omzwervingen en terugkeer naar de schatkamer werden door HGSG en de Kerkfabriek Sint Stefanus contacten gelegd met het restauratie-atelier “De Klopperij” uit Antwerpen voor een expertise en offerte.

Vandaag wordt het tabernakel daar gerestaureerd.

In het najaar zal het eveneens een plaats krijgen in de schatkamer.


Zandstenen sculptuur met primitief mensenhoofd uit de XIIIde eeuw
In de doopkapel, die bij de kerkverbouwing van 1933 werd gerealiseerd werd er tevens een attribuut ‘ingemetseld’, dat steeds in een waas van geheimzinnigheid was gehuld.

Feit is:
o dat het bij de verbouwing van 1932 op die plaats werd ingebouwd
o dat het toen ook naar alle waarschijnlijkheid al werd ‘opgevuld’ met cementmortel
o dat het nadien nog enkele keren werd overschilderd ‘uit onwetendheid’
o dat het in 1944 door het KIK werd gefotografeerd en opgenomen in haar fototheek
o dat het object in 1957 onderwerp was van een studie door Liesbeth Tollenaere
o dat er in de schoot van de HGSG meermaals is gediscussieerd over de functie van dit vreemde voorwerp
o dat het in voorzichtig als “Zandstenen sculptuur met primitief mensenhoofd werd omschreven.
o dat de kerkfabriek onlangs het voorwerp heeft laten reinigen en restaureren.


Dit zou in de kerk het oudste kunstwerk zijn, maar daarover binnenkort meer.


De Erfgoed-app, uw digitale gids geeft uitleg tijdens een “Wandeling in de Sint Stefanuskerk”
Voor de bezoeker van de Sint Stefanuskerk, die iets meer uitleg wil over de meest merkwaardige objecten werd er een bezoekerstool in de vorm van een smartphone-app uitgewerkt.

Op voorstel van de Erfgoedcel Haspengouw werd door de HGSG de nodige informatie opgezocht om deze stukken in de zogenaamde “Erfgoedapp” op te nemen.

De gebruiker kan op een gebruiksvriendelijke manier de info opvragen over de volgende bezienswaardigheden in de kerk:
- Het monumentale hoofdaltaar afkomstig uit de Sint Pauluskathedraal van Luik
- De twee marmeren medaillons van de Heilige Petrus en Paulus, van de hand van Jean Delcour
- De mooie kunstglasramen van de Heilige Lambertus en Hubertus in het koor
- Het reliekschrijn in de schatkamervitrine
- Het kerkorgel




Graag vermelden we volgende personen, die deze realisatie mogelijk maakten:
o teksten en scenario : Jean Pauly
o stemmen : Hellemans en Chantal Swerts
o orgel : Willy Stulens
o opname en mixing : Ruben Gerits en Mathijs Gonnissen
o samenstelling van de app : An-Katrien Jacobi van Erfgoed Haspengouw

Met uiteraard onze dank aan Ghislain Vanherle en de Kerkfabriek Sint Stefanus.