Expo 'Bilzerse en Hoeseltse deelgemeenten in de Atlas der Buurtwegen'

DE ATLAS DER BUURTWEGEN

Ontstaan

Met de wet van 10 april 1841 werd beoogd om het beheer van de buurtwegen te reglementeren en in goede banen te leiden.
Het toenmalige begrip "buurtwegen" kan het duidelijkst omschreven worden als: alle gemeentelijke wegen, behalve die trajecten die gerekend worden tot het nationaal netwerk.
Die buurtwegen dienden voor doelgericht verkeer: naar het dorp, de kerk, de weide, het veld.
De wegen moesten ten allen tijd toegankelijk zijn voor het publiek.

Ook moest men alert zijn voor pogingen tot innemen door bewoners of aangelanden, dit was onder andere het geval voor de zogenaamde "servitude-wegen" of private wegen met erfdienstbaarheid en voor de trajecten die we vandaag "trage wegen" noemen.

Ten gevolge van voornoemde wet gaf de overheid opdracht om een inventaris op te stellen van de buurtwegen in alle gemeenten van België.

De neerslag van die inventaris is per gemeente vastgelegd in een "Atlas de Buurtwegen". Dit onder de vorm van kaarten en tabellen.

De atlassen hebben vandaag nog steeds kracht van wet. In principe moeten alle buurtwegen die ingetekend zijn in de atlas nog steeds toegankelijk zijn voor het publiek.

De Atlas mag niet worden verward met het "Kadaster", dat als basis dient voor de bepaling en de inning van de onroerende voorheffing.

Uitzicht en samenstelling

De kaarten, die in de atlassen zijn opgenomen, geven de situatie weer in 1840.

Het basiscanvas van de platen werd gedrukt en de plans en tabellen werden achteraf ingetekend en ingekleurd.

De fraaie atlassen werden uitgegeven in twee exemplaren: één wordt bewaard door de gemeente, een tweede exemplaar berust bij de provincie.

Bij de eigenlijke kaarten is er:

- een algemeen plan (plan général of PG) dat een grondplan van de gemeente of een deel van de gemeente met alle buurtwegen voorstelt.


Afbeelding: Algemeen plan van de gemeente Werm

- en de detailtekeningen (plan détail of PD) met gedetaillerde beschrijving van de buurtwegen.


Afbeelding: Een detailplan van de gemeente Sint Huibrechts Hern

Bij de tabellen onderscheidt men:

- een algemene tabel van de buurtwegen, waarop de wegen gerangschikt volgens hun nummer op de plans voorkomen met hun beschrijving en benaming.



- een tabel van de eigenaars die aan de percelen grenzen, waarop een aantal gegevens, die aan de kadastrale documenten zijn ontleend.




Aanpassingen
Op geregelde tijdstippen worden er wijzigingen uitgevoerd aan de kaarten.

Die wijzigingen moeten worden goedgekeurd door de gemeenteraad en worden vastgelegd in de notulen van de raad en/of in aparte registers.

Sinds 1841 werd de atlas op vele plaatsen aangepast.
Zo werden bestaande wegen afgeschaft, omgelegd of gewijzigd. Ook nieuwe wegen konden een erkenning bekomen.
Die aanpassingen werden niet in de atlas, maar in aparte dossiers en op aparte kaarten bijgehouden.

Raadplegen
Het provinciebestuur heeft de aanpassingen gedigitaliseerd. Je kan ze raadplegen in het geoloket van de buurtwegen.



De samengevoegde gedetailleerde kaarten zijn tot in alle details inzoombaar.
Voor elke weg kan de overeenkomende Algemene tabel opgevraagd worden.



Alle (officiële) wijzigingen sinds midden 19de eeuw die bij het provinciebestuur gekend zijn (verplaatsingen, afschaffingen, versmallingen, verbredingen,...) zijn op het plan in een andere vorm en kleur aangeduid.

Voor elk van deze wijzigingen kan ook het goedgekeurd document opgevraagd worden (plan met opmetingen,...).



____________
Bronnen
* Beschrijving van 5 ‘Landmarks’ uit de Hoeseltse deelgemeenten: Hoeselt, Romershoven, Schalkhoven, Sint Huibrechts Hern en Werm.
* “Atlas van de Buurtwegen”, van de website www.limburg.be
* “De atlas der buurtwegen: een vergeten (cartografisch) erfgoed”, van De Ruyter Greta Hogeschool Gent en Antrop Marc Universiteit Gent, via HOM, 2003.