“De Kluis van Vrijhern : Verborgen parel – Eeuwenoude stilte” – de ‘making of’

Het idee

Al enkele jaren rijpte binnen onze vereniging het idee om een gids samen te stellen voor de bezoeker van de Kluis van Vrijhern, één van de interessante locaties van historisch en religieus erfgoed in Hoeselt.
De bezoeker, die iets meer zou willen te weten komen over het ontstaan en de geschiedenis van de kluis en zijn omgeving, zou zich moeten kunnen voorzien van een beknopte gids, die hem meer uitleg verschaft.
Het boekje zou dan tevens een tastbaar souvenir zijn om mee naar huis te nemen en bij gelegenheid nog eens gelezen te worden.
De aanzet voor een publicatie was al gegeven tijdens het project “De Kluis herbeleefd”, dat in september 2015 werd afgerond. Met middelen uit het Europees Fonds voor plattelandsontwikkeling kon de gemeente Hoeselt toen, in samenwerking met het Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren, het verhaal van de Kluis opnieuw tot leven brengen en de site op een toegankelijke wijze herinrichten.


De aanpak van het project werd uitgewerkt met het doorlopen van drie deeltrajecten:
- het historisch kader
- de landschapsstudie
- de toeristische uitbating.

Voor elk van deze deeltrajecten werden werkgroepen opgericht en hierbij droeg de Hoeseltse Geschiedkundige Studiegroep bij door het beschrijven van het cultuurhistorische kader en het aanleveren van adviezen in de andere werkgroepen.















Het resultaat van dit opzoekingswerk vind je in de infoborden, die in de omgeving van de Kluis werden geplaatst en waarop de bezoeker directe informatie kan opdoen.

Het realiseren en publiceren van een beknopte bezoekersgids was een doelstelling, die toen net niet werd gehaald.

Inventaris van het bestaand archief en bestaande publicaties

Onze vereniging was intussen begonnen met haar volledige documentatie en ganse archief te inventariseren. Zo kwam ook het deelarchief van de Kluis aan de beurt.
Het waren Chantal Swerts en Arnould Daenen, die de uitdaging aangingen om voor de bezoeker van de kluis een handige en mooie gids samen te stellen.
Bij hat inventariseren kwamen alle archieven en documenten door hun handen, werden ze netjes geklasseerd in zuurvrije mapjes en kregen een nummer en beschrijving om ze in de toekomst gemakkelijker terug te vinden.
Heel concreet werden hierbij de bronnen en illustraties doorgenomen, die konden worden gebruikt voor het opstellen van de teksten. Basis voor de historische achtergronden vormden de studies van de paters August Hansen, Alex en Philibert Coenen en die enkele decennia geleden hun bevindingen in diverse publicaties hebben neergeschreven.

In het ‘Hoeselts Dorpsverleden (tijdschrift van de HGSG)’ verschenen van hun hand over de kluis:

Jaargang 3 p.216-245	De Kluis van Vrijhern	August Hansen
Jaargang 11 p.145-159	Aanvullende gegevens over de eerste kluizenaars van Vrijhern	Alex Coenen
Jaargang 12 p.149-155	Een manuscript in boekvorm van de Vrijhernse kluizenaar Jozef Van Damme	Philibert Coenen
Jaargang 13 p.29-76	Drie eeuwen kluisgeschiedenis in Vrijhern	Alex Coenen
Jaargang 15 p.33-64	De kostschool in de Kluis van Vrijhern (1797 – 1845)	Alex Coenen
Jaargang 16 p.91-93	Broeder Hendrik Alferinck, ex-kluizenaar van Vrijhern	Alex Coenen

Er werd rekening gehouden met enkele aanvullende beschouwingen van de betreurde Piet Thoelen, die zich ook verdiept had in de kluisgeschiedenis.
Toen de tekst klaar was, werd ze nog eens ter lezing voorgelegd aan Guido Hansen om zeker te zijn dat er geen onnauwkeurigheden ingeslopen zouden zijn.

Vormgeven is een stiel apart

We hadden dus het tekstmateriaal klaar en de nodige illustraties waren geselecteerd. Maar een bezoekersgids mocht geen droge roman worden en moest in een attractieve vorm worden uitgevoerd.
Er werd contact opgenomen met een ‘copywriter’ die de aangeboden teksten doornam en ze in een vorm goot zoals een bezoekersgids hoort te zijn.
Intussen was de corona-epidemie uitgebroken en werden zoveel mogelijk contacten online gevoerd. Met de copywriter, Raf Loyen, die in Zuid-Frankrijk woont, werd alles via mail uitgewerkt en afgesproken. De samenwerking was heel constructief en vruchtbaar.

De teksten en de illustraties werden daarna voorgelegd aan de grafisch ontwerper Dirk Jehaes van bureau 'Commix', die aan aantrekkelijk canvas ontwierp, waarin tekst en illustraties tot een mooi geheel werden samengevoegd.








Een mooie uitgave heeft zijn prijs

Het opzet van deze publicatie was een handige en mooie gids aanbieden, die voor een democratische prijs kon worden aangeschaft.
Offertes voor copywriting, grafisch ontwerp en drukwerk werden opgevraagd en na wikken en wegen toegewezen.
Voor een erfgoedinitiatief als dit was de financiële steun van de Erfgoedcel Haspengouw uiteraard zeer welkom. Ons voorstel werd dan ook positief onthaald en de toelage werd bekomen.
Bij de cultuurdienst van de gemeente Hoeselt werd de gemeentelijke ondersteuning gevraag voor het project. De cultuurfunctionaris heeft ons door het ganse traject begeleid en de ondersteuning werd bekrachtigd in de cultuurraad van juni.
Hier werd de prijs van 5 euro vastgelegd en de bezoekersgids zou door de ‘Vrienden van de Kluis’ worden verkocht in hun cafetaria “In d’oude gewoonte” tijdens de openingsuren.

Eindelijk klaar

Uiteindelijk kregen wij het resultaat, vers van de pers, op 17 juli in handen. 600 exemplaren werden gedrukt. Dit is een voorraad voor enkele jaren.






Een publicatie moet officieel worden voorgesteld

In het draaiboek van het ontstaan en de voltooiing van onze bezoekersbrochure stond van meet af aan een officiële voorstelling ingepland.
De datum die aanvankelijk was vooropgezet was 14 augustus, de vooravond van de Kluisdagen.
Wegens de corona-pandemie werden alle initiatieven in groep tijdens de maand augustus verboden.

Er werd geduldig gewacht en we kregen de toelating, voor een beperkt publiek een academisch moment te organiseren voor onze partners, de erfgoedcel, de gemeentelijke overheid, de cultuurraad en de vzw 'Vrienden van de Kluis'.

Dag van afspraak was zondag 4 oktober, maar wegens het ongure weer, waren we verplicht naar de stemmige Sint Brixiuskerk van Schalkhoven uit te wijken.

Ondergetekende, namens de Hoeseltse Geschiedkundige Studiegroep, vertelde hoe het idee was gerijpt en deed het verdere scheppingsverhaal van de kluisbrochure uit de doeken. Hij dankte de partners voor het mede mogelijk maken van dit project.

Schepen van Cultuur Johan Schoefs sprak zijn dank uit in naam van Cultuurraad en gemeentebestuur. Hij benadrukte ook de diverse aspecten, die de Kluissite voor Hoeselt tot zijn belangrijkste toeristische attractie maken: natuur, cultuur, stilte en wandelen. Dit moet een stimulans zijn voor de gemeente om er te blijven in investeren.




Aansluitend vertelde historicus Stefan Lycops, zelf afkomstig uit Riksingen, in een bucolische bloemlezing over zijn eigen jeugdervaringen in en om de Kluis. In zijn analyse van onze publicatie had hij lovende woorden voor het geleverde resultaat.




Berit Clerx vertelde in 3 passages uit het verhaal 'De Kluizenaar', van de gelijknamige novelle van Lambrecht Lambrechts, waarin treffend de persoon en het werk van een kluizenaar wordt beschreven.





Tot slot prees Ludwig Vandebosch, voorzitter van de vzw Vrienden van de Kluis, het initiatief van de Hoeseltse Geschiedkundige Studiegroep. Hij drukte het engagement uit om de bezoekersgids in 'hun cafetaria' te koop aan te bieden en bezegelde daarmee de samenwerking tussen de twee verenigingen.