augustus 1918... een krant voor onze jongens, waar ook te velde

In het tweede nummer van het frontblad kwamen de correspondenten voor het eerst aan het woord.
Alhoewel het nieuws uit Hoeselt vrij karig was en helemaal niet wereldschokkend, moet het onze jongens aan de ijzer zeker deugd hebben gedaan en hun een enorm hart onder de riem hebben gestoken.

We overlopen het nieuws uit Hoeselt en proberen de personen en feiten te situeren in tijd en ruimte.


Het begon met een overzicht van de huwelijken...


Herman & Antonie
Inderdaad, in 1918 werd in Hoeselt het eerste huwelijk van het jaar pas op 9 april ingezegend: Eustachius Willem Jehaes, die Herman werd genoemd of "Mong", en Antonie Nartus gaven toen elkaar het jawoord. Herman was de zoon van Mathijs Jehaes en Josephine Vanvinckenroye uit het Hombroek. Antonie groeide op in het kroostrijk gezin van Frans Nartus en Gerardine Bollen, in de groenstraat.
Herman en Antonie woonden in het Hombroek. Ze hadden één dochter. Herman stierf in 1947, 61 jaar oud. Antonie, geboren in 1895, is in 1987 overleden.

De zonen van Daantje uit het Paneel
"Daantje uit het Paneel" was Daniël Lenaerts, getrouwd met Catharina Schoefs. In hun gezin zijn 9 kinderen geboren, tussen 1879 en 1896. Daniël was houtzager; hij is in 1916 gestorven, Catharina in 1931.
De huwelijken van 'de jongens van Daantje' komen niet voor in de Hoeseltse Burgerlijke Stand.

Guske & Pauline
Guske Clerx, officieel Augstin, was de in 1887 geboren zoon van Theodoor Clerx en Pauline Bollen. Hij trouwde op 4 mei 1918 in Hern met Maria Christina Paulina Cloosen. Het gezin Clerx-Cloosen woonde in de Hulstraat. Zij waren landbouwers. August stierf in 1936. Paulina Cloosen, die in 1895 in Hern geboren was, is in 1987 in haar geboortedorp overleden.

Johannes Jacobs & een vluchtelinge
Wie was Johannes Jacobs? Er is in Hoeselt geen Jan of Jean of Joannes Jacobs geboren die in aanmerking kan komen als bruidegom van 'eene vluchtelinge uit de Vlaanderen'. In Hoeselt zelf is hij zeker niet getrouwd.

Het zesde koppel??
Misschien komt hun naam voor in dit overzicht van de in 1918 in Hoeselt gesloten huwelijken.

09-04-1918 Eustachius Willem Jehaes & Antonie Nartus
08-05-1918 Christiaan Joseph Milissen & Anna Maria Gertrudis Vandebosch
15-05-1918 Georgius Jacobs & Anna Maria Lambrichts
05-06-1918 Peter Arnold Moens (Werm) & Maria Josphina Virginie Slechten
26-06-1918 Louis Ools & Anna Elisabeth Goffin
21-08-1918 Joseph Wouters & Maria Elisa Moyaerts
12-10-1918 Petrus Joseph Lambrechts & Maria Josephina Julia Hayen
18-10-1918 Louis Valkenborgh & Anna Maria Stulens
23-10-1918 Nicolas Jan Joseph Brauns & Maria Alfreda Josephina Gauthier
23-10-1918 Willem Thoonen & Maria Catharina Debing
20-11-1918 Emile Boulet & Maria Margartha Lormans
28-11-1918 Martinus Willem Fidlers & Anna Maria Nijssen



In deze rubriek lijken zowel eerder gesloten huwelijken als toekomstige huwelijken voor te komen!
Zo waren Willem Snellinx en Maria Catharina Slechten al in februari 1916 in het bootje gestapt, terwijl Willem Thoonen en Maria Catharina Debing dat pas in oktober 1918 zouden doen.

Willem & Maria Catharina (1)
Willem Snellinx werd in 1885 geboren in het Hombroek als derde kind in het kroostrijk (9) gezin van Arnold Snellinx en Marie Konings. Vanaf het midden van de jaren1890 was vader Arnold de jachtwachter van "Ter Bosch". Hij ging de geschiedenis in als Nol de gard.
Maria Catharina Slechten was in 1891 geboren in het Dorp, in het gezin van rademaker Arnold Slechten en Anna Catharina Wagemans.
De eerste jaren van hun huwelijk woonden Willem en Maria Catharina in het Dorp, vanaf de jaren 1920 waren ze landbouwers in het Hombroek.

Willem & Maria Catharina (2)
Willem Thoonen, geboren in 1877, was de zoon van Christiaan Thoonen en Maria Catharina Mombeek, landbouwers in het Kruis.
Zijn uitverkorene, Maria Catharina Debing, geboren en getogen in het Kruis, zag het levenslicht in 1884. Ze was de dochter van Gilles Joseph, een steetmetselaar van Bilzerse komaf, en van Johanna Ketelslegers... uit het Kruis. Met Gilles Joseph kwam de naam Debing in Hoeselt.
Willem Thoonen en Maria Cahtarina Debing bleven wonen in het Kruis. Als landbouwers. Maria Catharina is gestorven in 1963, Willem in 1967.

Jan & Anna
Jan Debing, in Hoeselt geboren in 1895, was de halfbroer van Maria Catharina. Hij was een kind uit het tweede huwelijk van zijn vader, die in 1892 hertrouwd was Anna Maria Vannut - uit Bilzen.
De jonge dochter uit Vliermaalroot met wie Jan trouwde heette Anna Jonas. Ze was twintig toen ze in maart 1919 - in Hoeselt - hun vermoedelijk oudste kind ter wereld bracht.
Anna stierf in 1969, Jan in 1977.

Jan en Maria Valkenberg... broer en zus? Vermoedelijk wel - want er was in Hoeselt maar één gezin Valkenborgh dat tegen het einde van de 19de eeuw in de kleine kinderen zat: het gezin van Pierre-Henri Valkenborgh en Joanna Nijssen, op Molenbroek.
Pierre-Henri Valkenborgh was in 1869 in Bilzen geboren. Hij stierf in Hoeselt in 1910. Hij was handwerker.
Joanna Nijssen werd in 1867 in Hoeselt geboren, op Molenbroek. Haar ouders, afkomstig uit Munsterbilzen, waren beroepshalve op Molenbroek komen wonen: pa Dionijs Nijssen was daar wachter op den ijzerenweg.
Pierre-Henri en Joanna zijn niet in Hoeselt getrouwd. Hun kinderen, o.a. Jan in 1896 en Maria in 1899, zijn er wel geboren.

Maria & J.H.
De identiteit van de geheimzinnige J. H. uit Elderen, de grote liefde van Maria Valkenborgh, konden we niet achterhalen.

Jan & Elisa
Jan Valkenborgh trouwde niet met Elisa Stijnen, zoals in De Bilsenaar vermeld, maar met Elisa Thijs, van Rijkhoven. Elisa was 2 weken jonger dan haar man.
Hun dochter Anna Maria Valkenborgh is in Hoeselt geboren op 30 juni 1920. Het gezin ging nadien in Rijkhoven wonen.
Anna Maria en haar moeder stierven in de nacht van 12 op 13 augustus 1944. Ergens in de beemden van Rijkhoven.

Het hoofdstuk "huwelijken" eindigde met een vrolijke noot:
Sakkerloot!
De kommerce gaat goed! Vreest niet, jongens, dat uw oude maten ginder u 't gras onder de voeten weg maaien! De schoonste meiskes wachten de ijzerkerels af: ze hebben geduld!


200 vluchtelingen toegekomen in Hoeselt!


Of het er precies tweehonderd waren kunnen we niet meer te weten komen, maar ze is er zeker geweest - die kleine invasie van vluchtelingen uit de Vlaanders. En de Hoeselaren hebben hen met warme hartelijkheid ontvangen. Een gedeelte van de groep verbleef een tijdlang in de riante woning "Van Bockrijck", boven in het Dorp.


Daar, ver van huis, heeft het echtpaar Nouwinck uit Vlaslo zijn gouden bruiloft gevierd. Het feestcomité was uitsluitend vrouwelijk: enkele dames, drie zusters van Maria, en een klasje onschuldige meisjes in witte jurkjes.



Alleen van enkele personen op de bovenste rij hebben we de namen kunnen achterhalen

helemaal rechts: Elise Thijs, echtgenote Huygen.
tweede van rechts: Celestine Timmermans (Celestine van den Timmer); ze had een winkel op de hoek van de Hulstraat.
derde van rechts: zuster Clara.
de zuster in het midden van de rij zou zuster Polda zijn; aan haar rechterzijde staat Marie Josephine Schreiber, een dochter van Josephine Lathuy, echtgenote Schreiber.
deze Josephine Latuy is de tweede van links op dezelfde bovenste rij.

Het meisje vooraan rechts, dat de brief mocht aflezen, heette 'Leni'...


Heresmieke


Heresmieke, dat was Anne Marie Coart. Volgens haar kleindochter Julie dankte Mieke haar toenaam aan het feit dat ze bij 'deftige heren' gediend had.
Anne Marie Coart werd geboren in Kerkom in het jaar 1858. Ze trouwde met Louis Voets van Hoeselt.
Louis was in 1843 geboren in het gezin van Jan Voets en Maria Peters. Jan was 'rademaker' in het Dorp.
Louis was landbouwer. Bij de geboorte van hun eerste kind, in 1884, woonde het gezin Voets-Coart in de Bergstraat. De drie volgende kinderen zijn geboren in het Kruis. Toen was Louis nog altijd landbouwer maar hielden Louis en Mieke, in het Kruis, ook een herberg.
Louis stierf in 1889, een maand voor de geboorte van hun vierde kind.
In december 1890 hertrouwde Mieke met Joseph Antonius Hayen uit Sint-Truiden. Joseph was 37 en jonkman. Wat zelden gebeurde in die tijd: Joseph en Mieke trouwden met een huwelijkscontract!
In het gezin Hayen-Coart zijn nog vijf kinderen geboren. Het jongste kindje, geboren in 1903, heeft maar twee dagen geleefd.
Ondertussen werd er ten huize van het gezin Hayen in het Kruis ook siroop gestookt en was er aan de herberg en de stokerij een winkeltje verbonden waar onder andere de siroop kon gekocht worden.
Die siroop werd trouwens niet van appelen of peren gemaakt, maar van bieten; hij kreeg dan ook de zeer toepasselijke naam 'beetleur' én hij had een ietwat wrange bietensmaak. Niet echt ideaal dus voor op de boterham, maar... wel om er alcohol van te stoken!! Vandaar Miekes grote klandizie: ze verkocht haar siroop niet alleen in doosjes en potjes, maar ook 'in het groot'. Dan ging de beetleur in tonnen de deur uit!
Het kleine, frele Mieke Coart was een straffe madam! Er doen nog verhalen de ronde van hoe ze zelf met zware tonnen sjouwde, of hoe ze een al te zeer aangeschoten klant met één stevige greep in zijn kraag uit de herberg verwijderde...

Joseph Antonius Hayen stierf in 1919. Mieke deed alleen verder...


Tenslotte: positief nieuws uit Duitsland!


Godfried Vandormael, alias Free van den Ertman, werd in 1890 geboren in Merem en zou in zijn kinderjaren met zijn ouders verhuizen naar Hoeselt, naar Molenbroek. Pa Vandormael verkocht erwten en bonen... vandaar de toenaam.
Op 29 juli 1914 werd Free binnengeroepen om prikdraad te gaan spannen in Pontisse. Vanaf de eerste dag van de oorlog stond hij achter de kanonnen, maar op 13 augustus moesten hij en zijn maten zich overgeven...
Daarna volgden vier lange jaren in krijgsgevangenschap.

We laten Free aan het woord over de laatste etappe in zijn terugkeer naar thuis, vanaf zijn aankomst in Tongeren:

De eerste bekende, die ik te Tongeren tegenkwam, was 'Duvelke' van Werm, eigenlijk afkomstig van Romershoven. Hij heette Franske en had een baard en zei voortdurend 'alle hondsgezeek'.
"Mer verdjuu! mer verdjuu! Zit djè het, Free, zit djè het? Mer verdjuu!!"

Omdat er in Tongeren geen trein naar Hoeselt zou vertrekken, trokken we maar te voet naar huis. We waren met zeven Hoeseltse soldaten, die uit de oorlog terugkeerden. In Vrijhern zag ik Miel, een jonge gast, en ik zei tegen hem: "Loop wat vooruit en ga aan mijn zuster zeggen dat ik terug ben. Zeg maar dat Free op komst is". Mijn zuster woonde tegenover het café 'De Metser', boven aan de Zevenbonderberg. Bij mijn zuster aangekomen, ben ik wat blijven hangen en rusten. Van hieruit vertrok ik dan langs het veld naar mijnen thuis in Molenbroek.
't Was Kerstdag 1918, 4 uur in de namiddag. Een heel akelige droom was voorbij...

Free werd voorzitter van de oudstrijdersbond...
En ondertussen werd het tijd om te trouwen. Dat gebeurde op 18 augustus 1820, met Agnes Snellinx, een dochter van Arnold (Nol de gard!) en Marie Konings.
Free en Agnes woonden in het Hombroek, ze waren landbouwers. Hij stierf in 1980, zij in 1981.