|
|
|
Hoeselt Vrugger | Contact | Zoeken |
- Ach zo zat dat
- èn 't plat gëzaat
- Kiekjes gekeken
- In 't landschap
- In steen, hout en goud
- Uit de volksmond
- Voorvaderen
- Te hooi en te gras
- Links
- Zoeken
- Volledig archief
Voorvaderen
Mijn naam is...
Namen zijn identiteitslabels.
Ook vroeger was dat zo.
Soms, in een kleine gemeenschap, volstond één naam, maar in een samenleving met ietwat allure had je meer nodig... en zo ontstonden naast de voornamen de achternamen of familienamen.
Voor onze eigen groot-Hoeseltse namengeschiedenis kunnen we allereerst te rade bij de schrijvers van "Het oudste goederenregister van Alden Biesen", een onschatbare informatiebron uit de 13de eeuw!
Ook toen al had iedere Hoeselaar die in het register vernoemd wordt een familienaam!
We starten dus in de late middeleeuwen...
Ook vroeger was dat zo.
Soms, in een kleine gemeenschap, volstond één naam, maar in een samenleving met ietwat allure had je meer nodig... en zo ontstonden naast de voornamen de achternamen of familienamen.
Voor onze eigen groot-Hoeseltse namengeschiedenis kunnen we allereerst te rade bij de schrijvers van "Het oudste goederenregister van Alden Biesen", een onschatbare informatiebron uit de 13de eeuw!
Ook toen al had iedere Hoeselaar die in het register vernoemd wordt een familienaam!
We starten dus in de late middeleeuwen...
FAMILIENAMEN
Genoemd naar een dorp of een heerlijkheid...
Wie in die tijd in een dorp de hoogste was in rang, met andere woorden de heer was of diens vertegenwoordiger, droeg - met enige fierheid - als familienaam de naam van zijn heerlijkheid of dorp. Die naam ging in principe over op al zijn kinderen, ook al zou er maar één van hen zijn vader opvolgen.
Hoeselt werd bestuurd door een plaatsvervanger van de prins-bisschop. Dit ambt was erfelijk geworden en gaf aanleiding tot het ontstaan van de geslachtsnaam 'van Hoeselt'. Op het einde van de 13de eeuw was die naam echter niet meer voldoende om elk familielid thuis te wijzen. Zo ontstond er een 'sub'-groep in de familie 'van Hoeselt': de de Helstrate of van der Hulstrate's.
De Hulstraat was toen een soort privéweg in het residentieel domein van de gezagsdragers.
In de andere dorpen was de situatie gelijkaardig...
In Althoeselt regeerden de 'van Althoeselts'. Hun roots lagen in het huidige Nederlands Limburg, want... uit een tekst van 1304 vernemen we dat 'Arnout van Althoeselt de van Wetham was' in Althoeselt aan het bewind was, in opvolging van zijn vader Heinric (van Althoeselt). Wetham is het huidige Wittem. Jongere gegevens bevestigen dit.
In Werm was anno 1280 Godenoel van Werme de heer.
De naam 'van Werme' is nog tastbaar aanwezig op een onverwachte locatie:
Eén van Godenoels nakomelingen - Hugo van Werme (gestorven rond 1377) - trouwde met een dochter uit het geslacht de Busco (van den Bossche, vander Biest) uit Vliermaal(root) en bouwde daar een woontoren of donjon op het landgoed dat zijn vrouw hoogstwaarschijnlijk als bruidsschat had meegekregen: Wermerbos...
Hern, dat later Sint-Huibrecht-Hern zou gaan heten is in de 13de eeuw in bezit gekomen van de heer van Hamal. Na de dood van vader van Hamal werden diens bezittingen verdeeld onder zijn drie zonen. De oudste kreeg Hamal. De tweede kreeg Elderen (het latere 's Herenelderen) en Jan, de jongste, kreeg Hern en Schalkhoven. Na enkele jaren kwamen de namen van de drie broers Hamal overeen met die van de dorpen waarvan ze heer waren... Jan van Hamal was Jan van Herne geworden...
Schalkhoven bleef een beetje in de kou staan en was eeuwenlang een aanhangsel van Hern: niet alleen is de dorpsnaam nooit toegevoegd aan die van zijn heer, het dorp heeft zelfs nooit een eigen schepenbank gekregen!
Niettemin bestond er in de middeleeuwen een familie 'van Schalkhoven': de van Schalkhovens bezaten het laathof van Schalkhoven waaraan de meeste inwoners van het dorpje cijns verschuldigd waren. De hoogsten in rang...
Romershoven behoorde toe aan het kapittel van Sint-Jan in Luik maar werd bestuurd door een voogd. Die voogdij was erfelijk. In de 13de en 14de eeuw was de familienaam van die voogden... van Romershoven.
Als je zelf een dorpsnaam in je familienaam hebt... bestaat de kans dat een verre voorouder het voor het zeggen had in het gelijknamige dorp of op het gelijknamig domein!
We kennen de middeleeuwse familienamen enkel uit de schaarse geschreven bronnen met een juridisch (akten, oorkonden) of een 'boekhoudkundig' karakter. De combinatie voornaam-familienaam moest voldoende informatie bevatten om de drager ervan onmiskenbaar te identificeren. Dit houdt in dat in deze periode in eenzelfde familie de 'toenaam' nog vaak kon veranderden, want hij moest 'up to date' blijven...
Een middeleeuwse bloemlezing
Later...
Van in de tweede helft van de 16de eeuw tot het einde van de 17de eeuw zien we de famielienamen traag maar zeker verstarren of verstenen tot de vorm waarin ze nu nog meegaan. Alleen de schrijfwijze veranderde nog... Maar ook daaraan kwam in het begin van de 20ste eeuw een einde.
Vanaf toen mocht er geen jota meer gewijzigd worden!
Familienamen in allerlei soorten
Achteraf beschouwd en van op afstand bekeken, kunnen we niet anders dan onze voorouders feliciteren met hun creatiteit bij het naamgeven.
Alhoewel er geen regels bestonden ontdekken we in de chaos van namen verschillende vaste patronen. Dit heeft geleid tot een indeling in soorten familienamen. Enkele van die soorten bekijken we even met een Hoeseltse bril...
Patroniemen en metroniemen
De meest simpele wijze van naamgeven was de verwijzing naar één van de ouders, meestal de vader.
vadernamen of patroniemen
In deze familienamen is de voornaam van de 'oer'vader meestal nog goed te herkennen.
Verwijzingen naar de moeder zijn zeldzamer.
Johan Menten son (zoon van Menta).
Johan Verenmellen son
Arnout veren Marien son.
Vaak werd de moeder met eerbied 'vrouwe' genoemd, zoals in de laatste twee voorbeelden.
Uit de middeleeuwse woordcombinatie met 'son' zou later - net als bij de patroniemen - het woord son verdwijnen, wat resulteerde in de huidige familienamen Menten, Vermellen, Vermariën, Verjans, Vergertruyden...
De naam VANgertruyden is een jongere vervorming van VERgertruyden.
Een beroep als familienaam
Wie in de middeleeuwen der Smeet als achternaam had was inderdaad een smid. Was de naam Smeets dan was hij of zij in elk geval het kind van een smid, en mogelijk zelf ook smid.
Later, vanaf de 17de eeuw, geeft een dergelijke familienaam geen garantie meer over het beroep van de betrokkene, wel over zijn (verre) afkomst.
In deze catogerie familienamen konden onze voorouders zich uitleven. In het oog springende lichaamskenmerken, karaktertrekken en andere opvallende eigenaardigheden, komen aan bod. Een bijnaam koos je niet zelf, hij werd je door de omgeving op het lijf geschreven. En soms kerfden ze diep in je vel!
Dikwijls volstond het de woonplaats toe te voegen aan de voornaam om iemand een unieke identiteit te geven.
In Hoeselt is nooit een boreling gevonden. Er heeft wel een vondeling gewoond. Hij is er getrouwd en gestorven. Maar het stigma van vondeling is hij nooit kwijtgeraakt. Alleen al zijn typische vondelingennaam stond daar borg voor...
De huidige naam Distels deed zijn intrede in Hoeselt op het einde van de 17de eeuw. Maar wel in een andere vorm...
Gabriël Dister uit Glons trouwde in de jaren 1680 in Hoeselt en bleef er wonen. De doopsels van zijn kinderen staan geregistreerd met de familienaam De Zitter... Zijn klein- en achterkleinkinderen heetten Disthelle of Diestel. Het is pas in de 19de eeuw dat de naam een eind-'s' kreeg en Distels werd.
Familienamen, goed en wel, ze werden op zeker ogenblik noodzakelijk om je te situeren in de maatschappij, maar allereerst kreeg je als pasgeboren kind een voornaam en die was niet uit de lucht gegrepen...!
VOORNAMEN
De magie van een naam...
Ze geloofden erin, onze verre voorvaderen: vooroudernamen moesten overgaan op de kinderen, zodat de geest van - en de herinnering aan - een afgestorvene levend en bewaard zou blijven.
In de loop der tijden zwakte het geloof af maar het gebruik bleef. Tot het einde van de 19de eeuw!!
Haast iedereen respecteerde de ongeschreven regels van de naamgeving. De oudste kinderen kregen gegarandeerd de namen van hun grootouders. Wie verderop kwam in het rijtje werd gedoopt met een eveneens karakteristieke familie-eigen naam. Want na de grootouders kwamen de tantes en nonkels aan de beurt... pas daarna was er ruimte voor enige creativiteit.
Ter illustratie beperken we ons tot één enkele, maar zeer exclusieve, voornaam:
ELIAS...
Op 20 november 1730 werd in Hoeselt de eerste Elias gedoopt. Zijn familienaam was Daenen.
Het is bijzonder opvallend dat geen enkele andere groot-Hoeseltse familie - tenzij de afstammelingen van het introducerend gezin - zich geroepen voelde om één van haar telgen als Elias door het leven te sturen.
Waarom niet? Een vage gissing: misschien omdat de bijbelse Elias een profeet was en geen kalenderheilige? Vroeger werd het naamfeest gevierd, niet de verjaardag.
Wie introduceerde de naam?
Jan Daenen & Elisabeth Welhoven
De familienaam Daenen is in Hoeselt zeker 16de eeuws en wellicht ouder. De jongens Daenen werden gedoopt met namen als Jan, Egidius (Gielis), Gerard (Gra), Hendrik ... het gewone inheemse palet. Maar geen enkele Elias! Niet bij Daenen, niet in Hoeselt.
Tot een Jan Daenen in 1723 trouwde met een zekere Elisabeth uit Wintershoven.
Haar familienaam was voor de Hoeseltse pastoors een onoverkomelijk probleem! Elke keer haar naam in de kerkregisters vermeld staat, luidt hij anders: Woolhoffen, Welhoven, Wanhoff, Wanhuys, Welhofs, Wenhoffs, Wolfs!
De ouders van Elisabeth staan nergens vernoemd maar... in 1715 was in Schalkhoven een Elias Welhoven peter van een kind uit het gezin Mott-Sacree. Het staat dus onomstotelijk vast dat er ergens in de buurt een Elias Welhoven bestond. Veel kans dat hij een familielid - zoniet de vader! - was van Elisabeth.
De voornaam Elias kwam dus van de 'Welhoven'-kant!!
Maar vanaf 1730 verwijst hij ontegensprekelijk naar een Daenen-voorouder!
Namen geven
In het gezin van Jan Daenen & Elisabeth Welhoven zijn zeven kinderen geboren.
Helena - Egidius - Egidius - Elias - Maria - Jan - Hendrik
Het oudste kind, een meisje, kreeg de naam van Jans moeder.
Er volgde een jongetje dat genoemd werd naar Jans vader.
Dit kind stierf voordat nummer drie ter wereld kwam, zodat...
Het derde kind, weer een zoontje, werd gedoopt met dezelfde naam.
Het vierde kind heette Elias, eindelijk een naam van de Welhoven-kant en logischerwijs de naam van Elisabeths vader.
Als vijfde volgde Maria. Dit zou dan de voornaam van de moeder van Elisabeth moeten zijn!
In de namen van de jongste twee zijn geen verwijzingen te vinden naar de voorouders.
Drieënveertig
Zoveel kinderen zijn er - tot nu toe - opgedoken als nakomelingen van het ouderpaar Daenen-Welhoven, die gedoopt zijn met de naam Elias of Eliane.
Te weten: 40 jongens en 3 meisjes.
Van één meisje was de derde naam 'Elias'; de ouders van de andere twee kozen voor de vrouwelijke variante van de naam.
Men zou verwachten dat alleen de kinderen van Elias Daenen de voornaam zouden doorgeven. Maar ook zijn broers Jan en Hendrik noemden elk één van hun zonen 'Elias'. Deze twee zijn echter jong of ongehuwd gestorven, zodat uiteindelijk toch alle volgende Eliassen afstammen van het ouderpaar Elias Daenen & Elisabeth Vanhees.
Een uitgebreid schema met de afstamming van alle Eliassen en Eliane's vind je in een apart bestand waarin je met de richtingspijlen kan navigeren, klik hier...
Ken je nog een Elias of Eliane met Hoeseltse roots die niet voorkomt in het bestand? Aarzel niet en laat het ons weten!
Genoemd naar een dorp of een heerlijkheid...
Wie in die tijd in een dorp de hoogste was in rang, met andere woorden de heer was of diens vertegenwoordiger, droeg - met enige fierheid - als familienaam de naam van zijn heerlijkheid of dorp. Die naam ging in principe over op al zijn kinderen, ook al zou er maar één van hen zijn vader opvolgen.
Hoeselt werd bestuurd door een plaatsvervanger van de prins-bisschop. Dit ambt was erfelijk geworden en gaf aanleiding tot het ontstaan van de geslachtsnaam 'van Hoeselt'. Op het einde van de 13de eeuw was die naam echter niet meer voldoende om elk familielid thuis te wijzen. Zo ontstond er een 'sub'-groep in de familie 'van Hoeselt': de de Helstrate of van der Hulstrate's.
De Hulstraat was toen een soort privéweg in het residentieel domein van de gezagsdragers.
In de andere dorpen was de situatie gelijkaardig...
In Althoeselt regeerden de 'van Althoeselts'. Hun roots lagen in het huidige Nederlands Limburg, want... uit een tekst van 1304 vernemen we dat 'Arnout van Althoeselt de van Wetham was' in Althoeselt aan het bewind was, in opvolging van zijn vader Heinric (van Althoeselt). Wetham is het huidige Wittem. Jongere gegevens bevestigen dit.
In Werm was anno 1280 Godenoel van Werme de heer.
De naam 'van Werme' is nog tastbaar aanwezig op een onverwachte locatie:
Eén van Godenoels nakomelingen - Hugo van Werme (gestorven rond 1377) - trouwde met een dochter uit het geslacht de Busco (van den Bossche, vander Biest) uit Vliermaal(root) en bouwde daar een woontoren of donjon op het landgoed dat zijn vrouw hoogstwaarschijnlijk als bruidsschat had meegekregen: Wermerbos...
Hern, dat later Sint-Huibrecht-Hern zou gaan heten is in de 13de eeuw in bezit gekomen van de heer van Hamal. Na de dood van vader van Hamal werden diens bezittingen verdeeld onder zijn drie zonen. De oudste kreeg Hamal. De tweede kreeg Elderen (het latere 's Herenelderen) en Jan, de jongste, kreeg Hern en Schalkhoven. Na enkele jaren kwamen de namen van de drie broers Hamal overeen met die van de dorpen waarvan ze heer waren... Jan van Hamal was Jan van Herne geworden...
Schalkhoven bleef een beetje in de kou staan en was eeuwenlang een aanhangsel van Hern: niet alleen is de dorpsnaam nooit toegevoegd aan die van zijn heer, het dorp heeft zelfs nooit een eigen schepenbank gekregen!
Niettemin bestond er in de middeleeuwen een familie 'van Schalkhoven': de van Schalkhovens bezaten het laathof van Schalkhoven waaraan de meeste inwoners van het dorpje cijns verschuldigd waren. De hoogsten in rang...
Romershoven behoorde toe aan het kapittel van Sint-Jan in Luik maar werd bestuurd door een voogd. Die voogdij was erfelijk. In de 13de en 14de eeuw was de familienaam van die voogden... van Romershoven.
Als je zelf een dorpsnaam in je familienaam hebt... bestaat de kans dat een verre voorouder het voor het zeggen had in het gelijknamige dorp of op het gelijknamig domein!
En zo zijn en waren er heelwat familienamen in Hoeselt:De gewone man...
Odeur, Orij, Rutten, Scherpenberg, Hex, Mombeek, Bombey, Haerlingen, Hamael, Germay, Van Bockrijck, Vandoren of Vandorne, Vanlummertingen, (Van) Valckenborg, Van Elderen, Van Elst, Vab Eyck, Van Merhem, Van Cleeff, Van Slausen, Vancoosen, Vandormael, Vangeleyn, Van Ham, Vanhaeren, Vanherck, Vanherf, Vanherle, Vanhees, Vanheusden, Vanhinnisdael, (Van) Lathuy, Vanlessen, Vanloffelt, Vanormelingen, Van Roye, Vanrusselt, Vansichen en Vansichem, Vanspauwen, Vanstockem, Vanvelthoven...
We kennen de middeleeuwse familienamen enkel uit de schaarse geschreven bronnen met een juridisch (akten, oorkonden) of een 'boekhoudkundig' karakter. De combinatie voornaam-familienaam moest voldoende informatie bevatten om de drager ervan onmiskenbaar te identificeren. Dit houdt in dat in deze periode in eenzelfde familie de 'toenaam' nog vaak kon veranderden, want hij moest 'up to date' blijven...
Een middeleeuwse bloemlezing
(Hoeselt)
Johan Bebbe, Fasterat Beckart, Gisel Bijt, Johan Boene, Woutere Bots, Arnout Kukensson, Woutere Donkel, Willem Gothelpen, Henric Snoetvuet, Willem op den Honthof, Heinman Keisere, Kerstion van Linne, Frank der Molnere, Arnout van Nederrode, Willem Pittel, Bertelein der Smet, Willem der Vilde, Arnout Wagenman, Godenul van den Wiere...
(Althoeselt)
Johan Asselen sone, Lambert Barentir, Vermegtelt Bevers, Cloes Buischroggen son van den Cruce [de naam Buischroggen is in 1414 geëvolueerd tot Puiske], Godenul der Duvel, Johan Menten son, Arnout van der Molen, Heinric Prumart, Lambrecht Scenkel, Gicebrecht Scupen, Gicebrecht der Seilmekere, Johan Swoger, Johan Verenmellen son, Willem Voncke (1393), Mertin der Wamboesmeker (1355)...
(Werm)
Willem Prumart, Willem van den Kerchove, Godefert van Werme van Odelingen...
(Hern)
Willem Kotsmans, Johan Corduoen, Johan der Decker...
(Vrijhern)
Godefert van Vriherne, Johan sWevers son van Vriherne...
(Schalkhoven)
Heinric Nesen son, Heinric Tilmans son, Heinric Woutgers son, Arnout veren Marien son
(Romershoven)
Johan Enkens son was van der Brughen, Sibilia de Rumessode (zus van Cloes van der Brughen), Mente van Rumersoven...
Later...
Van in de tweede helft van de 16de eeuw tot het einde van de 17de eeuw zien we de famielienamen traag maar zeker verstarren of verstenen tot de vorm waarin ze nu nog meegaan. Alleen de schrijfwijze veranderde nog... Maar ook daaraan kwam in het begin van de 20ste eeuw een einde.
Vanaf toen mocht er geen jota meer gewijzigd worden!
Familienamen in allerlei soorten
Achteraf beschouwd en van op afstand bekeken, kunnen we niet anders dan onze voorouders feliciteren met hun creatiteit bij het naamgeven.
Alhoewel er geen regels bestonden ontdekken we in de chaos van namen verschillende vaste patronen. Dit heeft geleid tot een indeling in soorten familienamen. Enkele van die soorten bekijken we even met een Hoeseltse bril...
de aangehaalde voorbeelden komen voor in de
groot-Hoeseltse doop- of geboorteregisters
groot-Hoeseltse doop- of geboorteregisters
Patroniemen en metroniemen
De meest simpele wijze van naamgeven was de verwijzing naar één van de ouders, meestal de vader.
vadernamen of patroniemen
In deze familienamen is de voornaam van de 'oer'vader meestal nog goed te herkennen.
Bartels, Bijnens, Claesen, Daenen, Daniëls, Fastré, Franssen, Gerits, Gijsen, Gilissen, Gommers, Hansen, Hauben, Huygen, Jacobs, Jans, Jehaes, Jorissen, Kersten, Lambrechts, Lemmens, Lenaerts, Lieben, Loyen, Michiels, Maes, Martens, Marting, Maurissen, Meesen, Milissen, Merken, Meuwissen, Moesen, Nelissen, Nijs, Nulens, Palmaerts, Pauli, Peters, Philips, Poesen, Reinaers, Rubens, Servaes, Thewissen, Thijs, Thomson, Voes, Vrancken, Wouters, Zegers...moedernamen of metroniemen
Verwijzingen naar de moeder zijn zeldzamer.
Johan Menten son (zoon van Menta).
Johan Verenmellen son
Arnout veren Marien son.
Vaak werd de moeder met eerbied 'vrouwe' genoemd, zoals in de laatste twee voorbeelden.
Uit de middeleeuwse woordcombinatie met 'son' zou later - net als bij de patroniemen - het woord son verdwijnen, wat resulteerde in de huidige familienamen Menten, Vermellen, Vermariën, Verjans, Vergertruyden...
De naam VANgertruyden is een jongere vervorming van VERgertruyden.
Een beroep als familienaam
Wie in de middeleeuwen der Smeet als achternaam had was inderdaad een smid. Was de naam Smeets dan was hij of zij in elk geval het kind van een smid, en mogelijk zelf ook smid.
Later, vanaf de 17de eeuw, geeft een dergelijke familienaam geen garantie meer over het beroep van de betrokkene, wel over zijn (verre) afkomst.
Beckers, Brouwers, Carpentier, Clerx, Cremers, Cuveliers, Cuypers, Deckers, Fidler(s), Fourrier, Kellens of Kelleners, Ketelslegers, Lemoine, Meyers, Molenaars, Ramekers, Ruiters, Schepers, Schoenmakers, Slegers, Smeets, Timmermans, Valkeners, Vissers...Bijnamen die bijblijven...
In deze catogerie familienamen konden onze voorouders zich uitleven. In het oog springende lichaamskenmerken, karaktertrekken en andere opvallende eigenaardigheden, komen aan bod. Een bijnaam koos je niet zelf, hij werd je door de omgeving op het lijf geschreven. En soms kerfden ze diep in je vel!
Caproens, Cheval, Clompers, Compeer, Crommen, Der Rode, der Duvel, Dol, Donkel, Gothelpen, Groslambert, Konings, Mignolet, Minnaers, Snoetvuet, Keisere, Kotsmans, Mooren...Natuur- of plaatsnamen uit eigen omgeving
Dikwijls volstond het de woonplaats toe te voegen aan de voornaam om iemand een unieke identiteit te geven.
Bosch, Brepoels, Broekmans, (Van den) Cattenstadt, Hoofackers, Hollants (afkomstig van 'Het Hollant' een plaats op het Broek), Hoolsteens, Kerkhofs, Poelmans, Poels, Steegmans, Stegen, Vandebeek, Vandeborn, Vandebosch, Vandebroek, Vandekaetsbeek, Vandekerckhove, Vandenholt, Vandereycken, Vanderheyden, Vanderlinden, Vandermeer, Vandezavel, Vandewijer, Wiers...Excentrieke vondelingennamen
In Hoeselt is nooit een boreling gevonden. Er heeft wel een vondeling gewoond. Hij is er getrouwd en gestorven. Maar het stigma van vondeling is hij nooit kwijtgeraakt. Alleen al zijn typische vondelingennaam stond daar borg voor...
In 1853 trouwden in Hoeselt Thomas Zonnestand en Elisabeth Beerden.Toemaatje: het geval Distels
Thomas was op 19 december 1817 geboren en te vondeling gelegd in Maastricht.
Ook bij zijn overlijden in 1892 is hij als vondeling vermeld. Thomas werd dood aangetroffen in zijn woonhuis in het Dorp. Zijn vrouw was in 1876 gestorven.
In Romershoven werd in 1729 Arnold Maendagh geboren, het (onwettig) zoontje van ene Arnold Maendagh en Anna Catharina Noeben.
De familienaam Maendagh is ook een karakteristieke vondelingennaam....
De huidige naam Distels deed zijn intrede in Hoeselt op het einde van de 17de eeuw. Maar wel in een andere vorm...
Gabriël Dister uit Glons trouwde in de jaren 1680 in Hoeselt en bleef er wonen. De doopsels van zijn kinderen staan geregistreerd met de familienaam De Zitter... Zijn klein- en achterkleinkinderen heetten Disthelle of Diestel. Het is pas in de 19de eeuw dat de naam een eind-'s' kreeg en Distels werd.
Familienamen, goed en wel, ze werden op zeker ogenblik noodzakelijk om je te situeren in de maatschappij, maar allereerst kreeg je als pasgeboren kind een voornaam en die was niet uit de lucht gegrepen...!
VOORNAMEN
De magie van een naam...
Ze geloofden erin, onze verre voorvaderen: vooroudernamen moesten overgaan op de kinderen, zodat de geest van - en de herinnering aan - een afgestorvene levend en bewaard zou blijven.
In de loop der tijden zwakte het geloof af maar het gebruik bleef. Tot het einde van de 19de eeuw!!
Haast iedereen respecteerde de ongeschreven regels van de naamgeving. De oudste kinderen kregen gegarandeerd de namen van hun grootouders. Wie verderop kwam in het rijtje werd gedoopt met een eveneens karakteristieke familie-eigen naam. Want na de grootouders kwamen de tantes en nonkels aan de beurt... pas daarna was er ruimte voor enige creativiteit.
Ter illustratie beperken we ons tot één enkele, maar zeer exclusieve, voornaam:
ELIAS...
Op 20 november 1730 werd in Hoeselt de eerste Elias gedoopt. Zijn familienaam was Daenen.
Het is bijzonder opvallend dat geen enkele andere groot-Hoeseltse familie - tenzij de afstammelingen van het introducerend gezin - zich geroepen voelde om één van haar telgen als Elias door het leven te sturen.
Waarom niet? Een vage gissing: misschien omdat de bijbelse Elias een profeet was en geen kalenderheilige? Vroeger werd het naamfeest gevierd, niet de verjaardag.
Wie introduceerde de naam?
Jan Daenen & Elisabeth Welhoven
De familienaam Daenen is in Hoeselt zeker 16de eeuws en wellicht ouder. De jongens Daenen werden gedoopt met namen als Jan, Egidius (Gielis), Gerard (Gra), Hendrik ... het gewone inheemse palet. Maar geen enkele Elias! Niet bij Daenen, niet in Hoeselt.
Tot een Jan Daenen in 1723 trouwde met een zekere Elisabeth uit Wintershoven.
Haar familienaam was voor de Hoeseltse pastoors een onoverkomelijk probleem! Elke keer haar naam in de kerkregisters vermeld staat, luidt hij anders: Woolhoffen, Welhoven, Wanhoff, Wanhuys, Welhofs, Wenhoffs, Wolfs!
De ouders van Elisabeth staan nergens vernoemd maar... in 1715 was in Schalkhoven een Elias Welhoven peter van een kind uit het gezin Mott-Sacree. Het staat dus onomstotelijk vast dat er ergens in de buurt een Elias Welhoven bestond. Veel kans dat hij een familielid - zoniet de vader! - was van Elisabeth.
De voornaam Elias kwam dus van de 'Welhoven'-kant!!
Maar vanaf 1730 verwijst hij ontegensprekelijk naar een Daenen-voorouder!
Namen geven
In het gezin van Jan Daenen & Elisabeth Welhoven zijn zeven kinderen geboren.
Helena - Egidius - Egidius - Elias - Maria - Jan - Hendrik
Het oudste kind, een meisje, kreeg de naam van Jans moeder.
Er volgde een jongetje dat genoemd werd naar Jans vader.
Dit kind stierf voordat nummer drie ter wereld kwam, zodat...
Het derde kind, weer een zoontje, werd gedoopt met dezelfde naam.
Het vierde kind heette Elias, eindelijk een naam van de Welhoven-kant en logischerwijs de naam van Elisabeths vader.
Als vijfde volgde Maria. Dit zou dan de voornaam van de moeder van Elisabeth moeten zijn!
In de namen van de jongste twee zijn geen verwijzingen te vinden naar de voorouders.
Drieënveertig
Zoveel kinderen zijn er - tot nu toe - opgedoken als nakomelingen van het ouderpaar Daenen-Welhoven, die gedoopt zijn met de naam Elias of Eliane.
Te weten: 40 jongens en 3 meisjes.
Van één meisje was de derde naam 'Elias'; de ouders van de andere twee kozen voor de vrouwelijke variante van de naam.
Men zou verwachten dat alleen de kinderen van Elias Daenen de voornaam zouden doorgeven. Maar ook zijn broers Jan en Hendrik noemden elk één van hun zonen 'Elias'. Deze twee zijn echter jong of ongehuwd gestorven, zodat uiteindelijk toch alle volgende Eliassen afstammen van het ouderpaar Elias Daenen & Elisabeth Vanhees.
Een achter-achterkleinzoon van broer Jan gaf in 1930 aan zijn zoon de namen Jozef Elias Hubertus (Thoelen). Maar dat kwam doordat hij getrouwd was met een dochter van een Elias Daenen!Zes kinderen uit het gezin Daenen-Vanhees hebben plichtsbewust de traditie in ere gehouden... met als resultaat
Een uitgebreid schema met de afstamming van alle Eliassen en Eliane's vind je in een apart bestand waarin je met de richtingspijlen kan navigeren, klik hier...
Ken je nog een Elias of Eliane met Hoeseltse roots die niet voorkomt in het bestand? Aarzel niet en laat het ons weten!
Heeft u aanvullende informatie, vragen of opmerkingen?
Mail gerust naar reacties@hoeseltvrugger.be