Van "Hoesselt" naar "Hoeselt".

In een eerdere publicatie werd al in de beginjaren van onze vereniging uitleg gegeven over de oorsprong en de mogelijke betekenis van de dorpsnaam ‘Hoeselt’.
Zo lezen we in een artikel van Pater Alex Coenen uit de eerste Jaargang van “Het Hoeseltse Dorpsverleden” het volgende:

… Voor de verklaring van de dorpsnaam Hoeselt zijn we aangewezen op de etymologische verklaring van de oudst gekende schrijfwijzen: Huolste, Hurlo en Husle. …

… Soms komen in éénzelfde document twee verschillende schrijfwijzen van de dorpsnaam voor: Hurle en Husle in 1155, Hurle en Hurn in 1256, Hurlo en Horlo in 1270. Nog meer verbasterde schrijfwijzen treft men aan in bepaalde gebrekkige kopieën van documenten, zoals bv. Hulle in 1234, Housse in 1237, Holle in 1299. Daarna en daarnaast komen ook weer meer correcte schrijfwijzen voor, zoals Horle in 1326 en Hourle in 1322 (6).

Ook de naam Huselt, gelijkluidend met Hoeselt, komt reeds zeer vroeg voor, vooral in nederlandstalige documenten. We treffen de naam Alt-Huselt reeds aan in 1206 en Huselt (uit Husle, door letterverspringing) in 1243, vooral in persoonsnamen zoals Wilhelmus de Huselt. In de officiële documenten blijven de oorspronkelijke vormen Husle en Hurle behouden, zoals in de kronieken over de slag bij Hoeselt van 1328. In 1322 werd nog op éénzelfde regel de dubbele schrijfwijze gebruikt: Lambertus de Cruce de Huselt... in territoria de Hourle.

Over het algemeen gebruiken officiële Latijnse teksten bij voorkeur Hurlo en Hourle, terwijl stukken in de landstaal, bv. uit het archief van Alden Biesen,eerder schrijven: Huselt, Husselt, Housselt, Hosselt en nadien Hoesselt. Pas in 1932 werd de officiële schrijfwijze: Hoeselt.

Waarom

In een bijdrage van “Toponymica”, door de Vlaamse Toponymische Vereniging uitgegeven in 1929, wordt de historiek en het kader geschetst, waarin men is gekomen tot een nieuwe en uniforme schrijfwijze van de Vlaamse gemeentenamen in België.



Op een Archeologisch Congres in Antwerpen in 1885 vestigde professor G. Kurth van de Luikse universiteit de aandacht op het grote belang van de studie der plaatsnamen, in hoofdzaak voor de wetenschappelijke beoefening van de geschiedenis en de oudheidkunde.
De aanzet werd gegeven om het toponymisch materiaal van de honderdduizenden (!) plaatsnamen in het land te verzamelen.

Al bij een Koninklijk Besluit van 10 mei 1886 werd een commissie in het leven geroepen, die werd belast met het onderzoeken van de naamlijsten van gemeenten en gehuchten en het voorbereiden van een definitieve en eenvoudige spelling.

Het is ook in die periode en in dit kader dat er in onze onmiddellijke nabijheid enkele toonaangevende toponymische monografieën tot stand kwamen:
- In Bilzen
de “Toponymische studie over de oude en nieuwere plaatsnamen der gemeente Bilsen” uit 1897 door Jozef Cuvelier en Camille Huysmans.

- In Tongeren
de “Glossaire toponymique de la ville de Tongres et de sa franchise. Première Section: la Ville” uit 1907 en door Eugène Ulrix en Jan Paquay.

Verschillende overheidsdiensten (Spoorwegen, Staatsblad, enz.) gebruikten vaak verschillende naamgevingen van de gemeenten. Het was in feite zo dat er door geen enkele instantie was bepaald welke schrijfwijze van de gemeenten en steden er moest worden gebruikt.
Jarenlang werd er gepoogd een aantal regels op te stellen, die tot een eenvormigheid en een vereenvoudiging van de naamgeving zouden leiden.

Met de resultaten van de gedane studies werd er een uiteindelijke lijst opgesteld, die dan nog officieel moest worden bekrachtigd.

In de voorstellen, gebundeld door professor H.J. Van de Wijer, werden de gemeentenamen aan een nieuwe spelling aangepast. Onder het motto “Voor orde en tegen anarchie” en ondanks alle kritiek, voornamelijk uit Franstalige zijde werd de officiële schrijfwijze opgelegd aan alle openbare diensten.

In het Staatsblad van 21 juni 1929 werd de lijst gepubliceerd, aangevuld met “een tot eenheid gebrachte en rationele schrijfwijze” van de namen der Vlaamse gemeenten.

Het Davidsfonds publiceerde in dat zelfde jaar een brochure onder de naam “Onze Vlaamsche gemeentenamen in moderne spelling” ook opgesteld door professor H.J. Van de Wijer en meermaals herdrukt tot meer dan 100.000 exemplaren.


Het duurde vervolgens nog 8 jaar vooraleer het resultaat van deze studie in een beslissing van de Ministerraad werd bekrachtigd.

Wanneer

Wij vonden in het “Bestuurlijk Memoriaal der Provincie Limburg” (202de boekdeel – tweede halfjaar van 1937 onder nr.1) het volgende:
De gouverneur deelt mee aan de Gemeentebesturen, aan de Commissiën van Openbare Onderstand, de Kerkfabrieken der Provincie en de SV Interelectra te Hasselt, dat in de vergadering van 11 juni 1937 de Ministerraad beslist heeft dat de Staatsdiensten als officiële spelling:
1) Van de namen der Vlaamsche gemeenten
2) Van de Vlaamsche namen der tweetalige gemeenten alsmede der gemeenten uit de Brusselse agglomeratie,
te rekenen vanaf 15 augustus 1937 de zoogezegde “vereenvoudigde” spelling zullen aannemen, zoals deze aangenomen is door de Commissie voor toponymie en dialectologie.

De lijst der gemeenten, opgemaakt volgens de nieuwe spelling volgde daarna.

Wij citeren de ‘Hoeseltse’ gemeenten met hun vastgelegde benamingen :
- Hoeselt
- Romershoven
- Schalkhoven
- Sint-Huibrechts-Hern
- Werm
Bronnen

“Oorsprong en betekenis van de dorpsnaam Hoeselt”, Coenen Alex uit “Het Hoeselts Dorpsverleden” Jg.1, 1972 – 1973.

“Wetenschappelijk Onderzoek der Vlaamsche plaatsnamen”, Van de Wijer H.J. uit Mededelingen 1, 1925.

“De Vlaamsche gemeentenamen in moderne spelling”, Van de Wijer H.J. uit “Toponymica” Bijdragen en bouwstoffen I, 1929.

“Voor orde tegen anarchie !”, Krantenartikel uit Dagblad ‘De Standaard’, december 1929.

“Voor de moderne spelling van onze Vlaamsche gemeentenamen”, Van de Wijer H.J. uit brochure van de Koninklijke Commissie voor Toponymie en Dialectologie, 1931.

“Gemeentenamen – Nieuwe schrijfwijze”, Ministerieel Besluit van 11 juni 1937 in Bestuurlijk Memoriaal der Provincie Limburg, 202de Boekdeel, tweede halfjaar 1937.

“Onze Vlaamsche Gemeentenamen in moderne spelling”,Van de Wijer H.J. uit brochure Davidsfonds Leuven 1932.

Fotomateriaal uit de fototheek HGSG.

Vragen aan de HGSG Gemiddeld registreerden we tijdens de laatste vijf jaar tussen 20 en 25 vraagstukken, die ons jaarlijks werden gesteld. Dat zijn er ongeveer twee per maand. Over de vragen die mondeling, telefonisch of per mail worden gesteld, doen wij de nodige opzoekingen en formuleren een antwoord. Soms gebeurt het dat we een antwoord schuldig moeten blijven, maar op iedere vraag wordt gereageerd.