|
|
|
Hoeselt Vrugger | Contact | Zoeken |
- Ach zo zat dat
- èn 't plat gëzaat
- Kiekjes gekeken
- In 't landschap
- In steen, hout en goud
- Uit de volksmond
- Voorvaderen
- Te hooi en te gras
- Links
- Zoeken
- Volledig archief
Voorvaderen
De bewoners van de Hof van Oprode
Jacques Jehaes
Wie kent er niet de boerderij Wenkes van de familie Voes op de hoek van de Groenstraat met de Daalstraat?
Het bouwjaar is niet 1742, jaartal dat op de gevel vermeld staat, maar dit van de verbouwing van een lemen naar een stenen hoeve. Immers de oorspronkelijke Hof van Oprode gaat minstens terug tot de dertiende eeuw.
Wie zijn nu de opeenvolgende bewoners van deze vierkanthoeve?
In de dertiende eeuw worden heel wat “Hoven” aan de Ridderorde van Alden Biesen geschonken. Dit is o.m. ook het geval met Hof van Oprode.
In 1241 was ”Damereis” al eigendom van Alden Biesen, "Hof ter Poorten" in Alt-Hoeselt volgt een paar jaar later, namelijk in 1246.
De vroegst gekende bewoners
De eerste gegevens over het Hof dateren van 1278, jaar waarin de eigenaar Broeder Willem Gothelpen de Hof, naast 17 bunders en 19 roeden landbouwgrond, via een testament aan Alden Biesen schenkt.
Na het overlijden van Willem in 1283 en zijn vrouw Jute in 1288 komt dit alles dus in het bezit van Alden Biesen.
Al deze goederen beheren en uitbaten vergt echter veel mankracht en die is in Alden Biesen niet voorhanden; vandaar dat we mogen aannemen dat deze goederen vrijwel onmiddellijk in erfpacht worden gegeven.
In de archieven van Alden Biesen (1421) vinden we een vermelding terug van de erfpachters, nl. de erfgenamen van Hein Brauns und Jan Deegens te “Oproedt mit huys und mit hove und mit eine weyere”.
Trouwens de laatste restanten van die vijver in de Daalstraat, ongeveer halverwege tussen Groen- en Hombroekstraat, zijn pas sinds een tiental jaren verdwenen.
Tot in de 17de eeuw is Oprode blijkbaar in handen van de familie Degens. Zo is er in 1608 sprake van een zekere Jan Degens die samen met zijn dochter Marie erfpachters zijn van “Noproy van Heren van Alden Biesen”.
Elders wordt die Jan ook al in 1601 als erfpachter vernoemd.
Het jaar 1629 is erg bewogen voor het gezin Jan Degens x Ida Maes. Zo wordt o.m. een jarenlange ruzie met Jans schoonbroer Jeroen Vanspauwen op 13 juli bijgelegd. Het betreft de verdeling van de erfenis van respectievelijk ouders en schoonouders.
Misschien heeft de zwakke gezondheid van Jan hiertoe bijgedragen; immers een paar maanden later nl. op 1 december stelt hij ook een testament op ten voordele van zijn vrouw Ida. Zij krijgt o.a. een huis in Bilzen en meer dan waarschijnlijk ook het vruchtgebruik van de goederen die hij bij zijn dood zou nalaten. En ….nog dezelfde maand overlijdt Jan.
Ligging Hof van Oprode op de Ferrariskaart 1771-1778 (uitvergroot)
Als in 1635 het huis in den Dael aan Jan Scherpenberg verhuurd wordt (dit huis -naast Oprode- is eigendom van de familie Degens en NIET in erfpacht van Alden Biesen) en de gronden verpacht worden aan Emondt Bollen (verwant met de familie Degens), is van Ida nergens geen sprake meer.
Nochtans weten we dat ze, vrij snel na de dood van haar man, hertrouwt met Arnold Vancosen (blijkt uit het testament van deze laatste). Meer dan waarschijnlijk is Ida echter in 1635 al overleden, vermits haar zus Lysbet wél als getuige aanwezig is bij het verlijden van de betrokken aktes.
Alleszins grijpt de verdeling van de nalatenschap van Jan Degens en zijn vrouw Ida Maes plaats in1636 waarbij o.a. Jeroen Vanspauwen als voogd aanwezig is. Het ”huys ende hoof gelegen inden Dael te Noproy” wordt aan Ida Degens (°1619) toegewezen.
Haar broer Jan (°1616) wordt op zijn beurt de nieuwe erfpachter van Oprode. Een hele tijd nadien, namelijk in 1649 trouwt Jan met Catharina Paulz (Paulissen?) maar hij sterft vrij jong, reeds in 1667!
Wie dan de volgende erfpachter wordt is onduidelijk; wat we wel weten is dat een zekere Lieben Moor in 1708 als pachter wordt vermeld. Deze Lieben Moor is gehuwd met Catharina Zegers.
Op 25 maart van dat jaar overlijdt Lieben echter en Catharina trouwt nog hetzelfde jaar met Petrus Thoelen (1661-1730). De volgende 100 jaar zal de familie Thoelen trouwens de plak zwaaien in Oprode.
De familie Thoelen op de Hof van Oprode
Arnoldus Thoelen (1710-1746), zoon van Petrus en Catharina Zegers, leert in 1736 Maria Anne Bils (1712-1793) kennen. Samen krijgen ze drie zonen: Petrus (1740), Paulus (1743) en Johannes (1745).
Na de dood van Arnoldus Thoelen in 1746 maakt Cornelis Schoenmaekers zijn opwachting ten huize Thoelen. Samen met haar nieuwe man krijgt Maria Anne nog drie dochters, te weten Joanna, Elisabetha en Maria.
Ligging Hof van Oprode op de Kadasterkaart 1841 (uitvergroot)
Tijdens de volkstelling van 1763 zijn de bewoners van Groenstraat nr 94 dan ook: Cornelis Schoenmaekers, Anna Maria Bils, Petrus, Paulus en Johannes Thoelen en hun halfzusters Joanna, Elisabetha en Maria Schoenmaekers.
Het is interessant de toekomstige partners van die kinderen te vermelden als voorbeeld van de “verstrengeling” van de onderscheiden families in die tijd:
Petrus Thoelen x Lucia Jehaes
Paulus Thoelen x Maria Jehaes (zus van Lucia)
Johannes Thoelen x Maria Anna Bils
Schoenmaekers Joanna x F. Clerx en xx Mathijs Jehaes (broer van Lucia en Maria Jehaes!)
Schoenmaekers Elisabetha x Hendrik Jehaes
Schoenmaekers Maria x W. Hollants
Bij de erfenis krijgt elk kind - bij lottrekking - evenveel, namelijk 1/6. De Hof van Oprode komt hierbij in handen van Johannes Thoelen.
In 1794 verkoopt deze laatste de erfpacht van de hele bedoening van Oprode aan Willem Voes (bij de volkstelling in 1763 woont Willem bij zijn ouders in een hoeve op “Brouck”. Zijn vrouw woont op dat ogenblik met hun dochters in haar ouderlijke woning in Werm).
De familie Voes tot vandaag
Na het overlijden van zijn vader neemt Matthijs Voes de fakkel van Oprode over.
Deze Matthijs is getrouwd met Margaretha Thoelen, dochter van Petrus Thoelen (x Lucia Jehaes) en nicht van de vroegere erfpachter Johannes Thoelen. Dus ergens blijft Oprode toch nog min of meer in de familie.
Later komt de Hof uiteindelijk ook als eigendom in handen van Matthijs Voes.
Oprode wordt immers tijdens de Franse Revolutie in beslag genomen en verkocht. Een zekere Reyntjes van Maastricht weet dit “zwart goed” op de kop te tikken. In eerste instantie blijft Matthias nog een tijdje pachter tot hij tenslotte Hof Oprode van Reyntjes overkoopt en dus eigenaar wordt.
Na deze Matthijs hebben verschillende generaties Voes achtereenvolgens de fakkel van de boerderij van Wenkes overgenomen. Volgende families maken de dienst uit:
- Hendrik Voes (1803-1865) x Marie Christine Quest (1826-1908) (haar zus Johanna is getrouwd met Jan Jehaes!).
- Petrus Voes (1859-1938) x Lambrechts Helena (+1910).
- Henri Voes (1896-1955) x Francisca Verjans (1901-1970) en hun 7 kinderen Maria, Lambert, Petrus, Joseph, Paul, Hendrik (wiens roepnaam Fonny is) en Roger.
- Momenteel is Oprode de stek van Fonny Voes.
De bewoning van de Hof van Oprode op een tijdslijn
Bronnen
"Het Oudste Goederenregister van Aldenbiesen" Rijksarchief Hasselt Alden Biesen 899 f. 367 e.v.
• Grondplan Oprode: Rijksarchief Hasselt Alden Biesen 2.022
• Plan gevels Oprode: Rijksarchief Hasselt Alden Biesen 2.023
Rijksarchief Hasselt: Primitieve kadasterplannen via arch.be.
Parochieregisters en Registers Burgerlijke stand Hoeselt.
Piet Thoelen: "De familie Thoelen in Hoeselt", 1992.
Jaargang VI van het Hoeseltse Dorpsverleden, 1977-1978 "De Teutonische pachthoven in Hoeselt anno 1719".
Fotomateriaal uit de fototheek HGSG.
In 1241 was ”Damereis” al eigendom van Alden Biesen, "Hof ter Poorten" in Alt-Hoeselt volgt een paar jaar later, namelijk in 1246.
De vroegst gekende bewoners
De eerste gegevens over het Hof dateren van 1278, jaar waarin de eigenaar Broeder Willem Gothelpen de Hof, naast 17 bunders en 19 roeden landbouwgrond, via een testament aan Alden Biesen schenkt.
Na het overlijden van Willem in 1283 en zijn vrouw Jute in 1288 komt dit alles dus in het bezit van Alden Biesen.
Al deze goederen beheren en uitbaten vergt echter veel mankracht en die is in Alden Biesen niet voorhanden; vandaar dat we mogen aannemen dat deze goederen vrijwel onmiddellijk in erfpacht worden gegeven.
In de archieven van Alden Biesen (1421) vinden we een vermelding terug van de erfpachters, nl. de erfgenamen van Hein Brauns und Jan Deegens te “Oproedt mit huys und mit hove und mit eine weyere”.
Grondplan Hof van Oprode
Trouwens de laatste restanten van die vijver in de Daalstraat, ongeveer halverwege tussen Groen- en Hombroekstraat, zijn pas sinds een tiental jaren verdwenen.
Tot in de 17de eeuw is Oprode blijkbaar in handen van de familie Degens. Zo is er in 1608 sprake van een zekere Jan Degens die samen met zijn dochter Marie erfpachters zijn van “Noproy van Heren van Alden Biesen”.
Elders wordt die Jan ook al in 1601 als erfpachter vernoemd.
Het jaar 1629 is erg bewogen voor het gezin Jan Degens x Ida Maes. Zo wordt o.m. een jarenlange ruzie met Jans schoonbroer Jeroen Vanspauwen op 13 juli bijgelegd. Het betreft de verdeling van de erfenis van respectievelijk ouders en schoonouders.
Misschien heeft de zwakke gezondheid van Jan hiertoe bijgedragen; immers een paar maanden later nl. op 1 december stelt hij ook een testament op ten voordele van zijn vrouw Ida. Zij krijgt o.a. een huis in Bilzen en meer dan waarschijnlijk ook het vruchtgebruik van de goederen die hij bij zijn dood zou nalaten. En ….nog dezelfde maand overlijdt Jan.
Ligging Hof van Oprode op de Ferrariskaart 1771-1778 (uitvergroot)
Als in 1635 het huis in den Dael aan Jan Scherpenberg verhuurd wordt (dit huis -naast Oprode- is eigendom van de familie Degens en NIET in erfpacht van Alden Biesen) en de gronden verpacht worden aan Emondt Bollen (verwant met de familie Degens), is van Ida nergens geen sprake meer.
Nochtans weten we dat ze, vrij snel na de dood van haar man, hertrouwt met Arnold Vancosen (blijkt uit het testament van deze laatste). Meer dan waarschijnlijk is Ida echter in 1635 al overleden, vermits haar zus Lysbet wél als getuige aanwezig is bij het verlijden van de betrokken aktes.
Alleszins grijpt de verdeling van de nalatenschap van Jan Degens en zijn vrouw Ida Maes plaats in1636 waarbij o.a. Jeroen Vanspauwen als voogd aanwezig is. Het ”huys ende hoof gelegen inden Dael te Noproy” wordt aan Ida Degens (°1619) toegewezen.
Haar broer Jan (°1616) wordt op zijn beurt de nieuwe erfpachter van Oprode. Een hele tijd nadien, namelijk in 1649 trouwt Jan met Catharina Paulz (Paulissen?) maar hij sterft vrij jong, reeds in 1667!
Wie dan de volgende erfpachter wordt is onduidelijk; wat we wel weten is dat een zekere Lieben Moor in 1708 als pachter wordt vermeld. Deze Lieben Moor is gehuwd met Catharina Zegers.
Op 25 maart van dat jaar overlijdt Lieben echter en Catharina trouwt nog hetzelfde jaar met Petrus Thoelen (1661-1730). De volgende 100 jaar zal de familie Thoelen trouwens de plak zwaaien in Oprode.
De familie Thoelen op de Hof van Oprode
Arnoldus Thoelen (1710-1746), zoon van Petrus en Catharina Zegers, leert in 1736 Maria Anne Bils (1712-1793) kennen. Samen krijgen ze drie zonen: Petrus (1740), Paulus (1743) en Johannes (1745).
Na de dood van Arnoldus Thoelen in 1746 maakt Cornelis Schoenmaekers zijn opwachting ten huize Thoelen. Samen met haar nieuwe man krijgt Maria Anne nog drie dochters, te weten Joanna, Elisabetha en Maria.
Ligging Hof van Oprode op de Kadasterkaart 1841 (uitvergroot)
Tijdens de volkstelling van 1763 zijn de bewoners van Groenstraat nr 94 dan ook: Cornelis Schoenmaekers, Anna Maria Bils, Petrus, Paulus en Johannes Thoelen en hun halfzusters Joanna, Elisabetha en Maria Schoenmaekers.
Het is interessant de toekomstige partners van die kinderen te vermelden als voorbeeld van de “verstrengeling” van de onderscheiden families in die tijd:
Petrus Thoelen x Lucia Jehaes
Paulus Thoelen x Maria Jehaes (zus van Lucia)
Johannes Thoelen x Maria Anna Bils
Schoenmaekers Joanna x F. Clerx en xx Mathijs Jehaes (broer van Lucia en Maria Jehaes!)
Schoenmaekers Elisabetha x Hendrik Jehaes
Schoenmaekers Maria x W. Hollants
Bij de erfenis krijgt elk kind - bij lottrekking - evenveel, namelijk 1/6. De Hof van Oprode komt hierbij in handen van Johannes Thoelen.
In 1794 verkoopt deze laatste de erfpacht van de hele bedoening van Oprode aan Willem Voes (bij de volkstelling in 1763 woont Willem bij zijn ouders in een hoeve op “Brouck”. Zijn vrouw woont op dat ogenblik met hun dochters in haar ouderlijke woning in Werm).
De familie Voes tot vandaag
Na het overlijden van zijn vader neemt Matthijs Voes de fakkel van Oprode over.
Deze Matthijs is getrouwd met Margaretha Thoelen, dochter van Petrus Thoelen (x Lucia Jehaes) en nicht van de vroegere erfpachter Johannes Thoelen. Dus ergens blijft Oprode toch nog min of meer in de familie.
Later komt de Hof uiteindelijk ook als eigendom in handen van Matthijs Voes.
Oprode wordt immers tijdens de Franse Revolutie in beslag genomen en verkocht. Een zekere Reyntjes van Maastricht weet dit “zwart goed” op de kop te tikken. In eerste instantie blijft Matthias nog een tijdje pachter tot hij tenslotte Hof Oprode van Reyntjes overkoopt en dus eigenaar wordt.
Na deze Matthijs hebben verschillende generaties Voes achtereenvolgens de fakkel van de boerderij van Wenkes overgenomen. Volgende families maken de dienst uit:
- Hendrik Voes (1803-1865) x Marie Christine Quest (1826-1908) (haar zus Johanna is getrouwd met Jan Jehaes!).
- Petrus Voes (1859-1938) x Lambrechts Helena (+1910).
- Henri Voes (1896-1955) x Francisca Verjans (1901-1970) en hun 7 kinderen Maria, Lambert, Petrus, Joseph, Paul, Hendrik (wiens roepnaam Fonny is) en Roger.
- Momenteel is Oprode de stek van Fonny Voes.
De bewoning van de Hof van Oprode op een tijdslijn
Bronnen
"Het Oudste Goederenregister van Aldenbiesen" Rijksarchief Hasselt Alden Biesen 899 f. 367 e.v.
• Grondplan Oprode: Rijksarchief Hasselt Alden Biesen 2.022
• Plan gevels Oprode: Rijksarchief Hasselt Alden Biesen 2.023
Rijksarchief Hasselt: Primitieve kadasterplannen via arch.be.
Parochieregisters en Registers Burgerlijke stand Hoeselt.
Piet Thoelen: "De familie Thoelen in Hoeselt", 1992.
Jaargang VI van het Hoeseltse Dorpsverleden, 1977-1978 "De Teutonische pachthoven in Hoeselt anno 1719".
Fotomateriaal uit de fototheek HGSG.
Heeft u aanvullende informatie, vragen of opmerkingen?
Mail gerust naar reacties@hoeseltvrugger.be